Δασικές Πυρκαγιές στην ΕΕ: Πρόληψη και Χρηματοδότηση

Οι δασικές πυρκαγιές έχουν εξελιχθεί σε μια από τις πιο σοβαρές φυσικές καταστροφές που αντιμετωπίζει η Ευρωπαϊκή Ένωση, με την κλιματική αλλαγή να εντείνει την αύξηση της συχνότητας και της έντασής τους. Σύμφωνα με έκθεση του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου (ΕΕΣ), στα τελευταία τέσσερα χρόνια, πάνω από 2 εκατομμύρια εκτάρια δασών έχουν καταστραφεί από τις φλόγες στην ΕΕ. Οι οικονομικές ζημιές ανέρχονται σε περισσότερα από 2 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως, με τις επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα να είναι ανυπολόγιστες.

Ανταπόκριση: Γιώργος Συριόπουλος

Στρατηγική Πρόληψης και Αυξημένα Κονδύλια

Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αρχίσει να επενδύει σημαντικά στην πρόληψη των δασικών πυρκαγιών, αναγνωρίζοντας ότι το «προλαμβάνειν» είναι πιο αποτελεσματικό από το «θεραπεύειν». Στην Πορτογαλία, το ποσοστό των ευρωπαϊκών κονδυλίων που διατίθεται για προληπτικά μέτρα έχει εκτοξευθεί από 20% το 2017 σε 61% το 2022, με ανάλογες τάσεις να παρατηρούνται και στη Γαλικία της Ισπανίας. Τα μέτρα περιλαμβάνουν τη δημιουργία αντιπυρικών ζωνών, τον καθαρισμό της βλάστησης και άλλες δράσεις που προάγουν την καλή διαχείριση του δασικού τοπίου.

Αμφιβολίες για την Αποτελεσματικότητα

Παρ’ όλη την αύξηση των κονδυλίων, το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο (ΕΕΣ) υπογραμμίζει ότι τα χρήματα συχνά δεν δαπανώνται με τρόπο που να διασφαλίζει τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα. Συγκεκριμένα, η χρηματοδότηση πολλές φορές δεν διοχετεύεται σε περιοχές με τον μεγαλύτερο κίνδυνο ή σε περιοχές που έχουν τις μεγαλύτερες ανάγκες. Σε πολλές περιπτώσεις, βασίζεται σε παρωχημένα δεδομένα και κινδύνου χάρτες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η Ελλάδα, όπου οι επίσημοι χάρτες επικινδυνότητας για τις δασικές πυρκαγιές δεν έχουν επικαιροποιηθεί από το 1980, καθιστώντας τους αναξιόπιστους για τις σημερινές συνθήκες.

Επιπλέον, το ΕΕΣ έχει εντοπίσει περιπτώσεις όπου κονδύλια κατευθύνθηκαν προς περιοχές που δεν είχαν πραγματική ανάγκη, όπως στην Πορτογαλία, όπου χρηματοδοτήθηκε περιοχή που ήταν εν μέρει βυθισμένη κάτω από το νερό εξαιτίας παλαιών, μη επικαιροποιημένων χαρτών.

Αύξηση Πυρκαγιών Παρά τα Μέτρα

Παρά τη στροφή στην πρόληψη, ο αριθμός και το μέγεθος των δασικών πυρκαγιών στην ΕΕ συνεχίζουν να αυξάνονται. Κατά την περίοδο 2021-2024, οι μεγάλες πυρκαγιές (άνω των 30 εκταρίων) σχεδόν τριπλασιάστηκαν σε σύγκριση με την προηγούμενη δεκαετία, με κάθε χρόνο να καταστρέφονται εκτάσεις σχεδόν μιάμισης Αττικής. Το 2023, στην Ελλάδα, οι καμένες εκτάσεις υπερέβησαν τριπλάσιο το μέσο όρο της περιόδου 2006-2022.

Δυσκολίες στην Αξιολόγηση και Βιωσιμότητα

Το ΕΕΣ τονίζει πως είναι δύσκολο να εκτιμηθεί ο πραγματικός αντίκτυπος της ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, εξαιτίας ελλιπών δεδομένων, ασαφών δεικτών και ανεπαρκούς παρακολούθησης των αποτελεσμάτων. Επίσης, η μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των προληπτικών μέτρων παραμένει αβέβαιη, κυρίως επειδή η χρηματοδότηση συχνά είναι εφάπαξ και δεν εξασφαλίζεται η συνέχιση των δράσεων μετά την ολοκλήρωση των προγραμμάτων.

Ενίσχυση και Προτάσεις για Πιο Αποτελεσματική Προετοιμασία

Το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο αναγνωρίζει τη σημασία της ενίσχυσης των μέτρων πρόληψης, ωστόσο προτείνει την ανάγκη για:

• Στοχευμένη διάθεση των κονδυλίων στις περιοχές με τον μεγαλύτερο κίνδυνο,
• Επικαιροποίηση των χαρτών και των δεδομένων κινδύνου,
• Συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων,
• Διασφάλιση μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των μέτρων, τόσο μέσω ευρωπαϊκών όσο και εθνικών κονδυλίων.

Χωρίς αυτές τις βελτιώσεις, η θετική επίδραση των ευρωπαϊκών μέτρων πρόληψης κινδυνεύει να είναι βραχύβια, με το «πέπλο καπνού» των πυρκαγιών να καλύπτει τα πραγματικά αποτελέσματα των προσπαθειών. Όπως αναφέρει ο Νικόλαος Μηλιώνης, μέλος του ΕΕΣ, «η ενίσχυση των μέτρων πρόληψης των δασικών πυρκαγιών είναι ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, είναι κρίσιμο τα διαθέσιμα κεφάλαια της ΕΕ να δαπανώνται με τρόπο που να διασφαλίζουν τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα και τη βιωσιμότητά τους.